Podkarpacie w czołówce regionów szybko rosnących

Województwo podkarpackie w wielu dziedzinach jest liderem wśród regionów Polski Wschodniej. Może wartości wskaźników, np. gospodarczych, nie są imponujące, ale imponujące jest ich tempo wzrostu, które wyróżnia się nawet w skali całego kraju.

Jest to region o specyficznych, strukturalnych trudnościach rozwojowych.

Zaliczyć do nich trzeba przede wszystkim: niski poziom zamożności mieszkańców i związane z tym postępujące negatywne procesy demograficzne (w tym migracje zarobkowe), położenie przygraniczne (peryferyjnie, przy granicy zewnętrznej UE), wysokie zatrudnienie w niskowydajnym rolnictwie, zapóźnienia w rozwoju infrastruktury, zwłaszcza transportowej, a przez to niski poziom spójności i zewnętrznej dostępności.

Zarazem ma szereg atutów. Ma wysoką pozycję konkurencyjną w wybranych dziedzinach oraz potencjał rozwojowy, szczególnie w przemyśle lotniczym, motoryzacyjnym i informatycznym, które osiągają sukcesy również w skali międzynarodowej.

Region ma relatywnie duży potencjał akademicki i badawczo-rozwojowy, ale także wartościowe walory turystyczne, kulturowe oraz unikalne dziedzictwo naturalne, co łącznie jest bazą dla produkcji ekologicznej żywności.

Rozwój i zmiany

„Dzięki oddziaływaniu unijnych środków polityki spójności, w tym dedykowanych dla makroregionu Polski Wschodniej, pojawiły się pozytywne tendencje rozwojowe i zapoczątkowały zmiany strukturalne” - stwierdza w odpowiedzi na nasze pytania zarząd samorządu wojewódzkiego.

Województw podkarpackie wyraźnie zmniejsza tempo tracenia dystansu rozwoju w stosunku zarówno do średniej UE (z 36 proc. w 2006 r. PKB per capita unijnego wzrósł do 48 proc. w 2014 r.; można zakładać, że obecnie przekroczył 50 proc.), jak i średniej kraju (dynamika PKB przez wiele tych lat była wyższa niż średnio w kraju).

W 2015 r. PKB Podkarpackiego miała wartość 70,3 mld zł, co było najlepszym wynikiem w Polsce Wschodniej. Jednocześnie w porównaniu z 2007 r. jego wartość wzrosła o 52,6 proc. (w cenach nominalnych).

O zmianach świadczy także to, że wartość PKB na 1 mieszkańca w 2015 r. przekroczyła 33 tys. zł i w porównaniu z 2007 r. (20 tys.) wzrosła o 64,9 proc., osiągając też wskaźnik 70,7 proc. średniej krajowej - najwyższy (tu jednak wszystkie regiony PW miały wyższy wskaźnik, z wyjątkiem lubelskiego - 68,6 proc.).

Z kolei w 2015 r. woj. podkarpackie miało największy udział w krajowym PKB spośród regionów Polski Wschodniej (3,9 proc.).

„Dzięki wykorzystaniu programów Polityki Spójności, następuje stopniowa poprawa sytuacji społeczno-gospodarczej województwa podkarpackiego m.in. poprzez zwiększenie dostępności transportowej, wzrost wielkości energii produkowanej z OZE, wzrost poziomu zatrudnienia oraz przedsiębiorczości, poprawę dostępu do usług publicznych, rozwój bazy implementacyjnej dla innowacji oraz rozwoju działalności B+R, a także poprawę warunków dla szybszego wzrostu wartości środków trwałych w przedsiębiorstwach” - informuje samorząd województwa w zestawieniu.

Struktura PKB

Struktura branżowa gospodarki woj. podkarpackiego nie różni się znacząco od struktury krajowej. W latach 2012-16 dominujący udział miały przedsiębiorstwa działające w sektorze: handlu, budownictwa oraz przetwórstwa przemysłowego.

W 2016 r. w województwie  pracowało (zatrudnieni na podstawie stosunku pracy) blisko 760,8 tys. osób, co stanowiło 5,24 proc. ogółu pracujących w Polsce. Pod tym względem Podkarpackie zajmowało 10 miejsce w kraju, podobnie jak w 2010 roku, kiedy jednak miało ono 5,37 proc. udział w krajowym zatrudnieniu.

Okazuje się, że tempo wzrostu pracujących w kraju (5,26 proc. w okresie 2010-15) było wyższe, niż na Podkarpaciu (2,64 proc.). Pomimo tego, że nowo utworzone miejsca pracy w podkarpackim  w 2008 r. stanowiły 3,38 proc. takich miejsc w kraju, a 2016 r. - 3,55 proc.

W 2016 r. zanotowano w województwie podkarpackim jedną z najwyższych wśród województw stopę bezrobocia - 11,6 proc.,  przy średniej dla kraju 8,3 proc. (wyższa stopa była jedynie w dwóch województwach). Ale w 2007 roku w regionie wskaźnik ten przekraczał 18,3 proc.

Pozytywnym zjawiskiem jest dodatni w regionie przyrost naturalny, dzięki czemu ludność zwiększyła się w okresie 2007-16 o ponad 1,4 proc. - do 2,13 mln osób. Skala tego przyrostu jednak maleje.

Dzięki wykorzystaniu programów Polityki Spójności, w tym programów operacyjnych dla Polski Wschodniej od roku 2004, następuje stopniowa poprawa sytuacji społeczno-gospodarczej województwa podkarpackiego  m.in. poprzez zwiększenie dostępności transportowej, wzrost wielkości energii produkowanej z OZE, wzrost poziomu zatrudnienia oraz przedsiębiorczości, poprawę dostępu do usług publicznych, rozwój bazy implementacyjnej dla innowacji oraz rozwoju działalności B+R, a także poprawę warunków dla szybszego wzrostu wartości środków trwałych w przedsiębiorstwach.

Inteligentne specjalizacje

W 2016 r. do REGON w woj. podkarpackim było wpisanych prawie 167,8 tys. podmiotów gospodarczych, co plasowało je na 11 miejscu w kraju, z udziałem 3,95 proc. (w 2007 r. odpowiednio: 142,1 tys. podmiotów, 11 miejsce w Polsce, udział 3,85 proc.). 

Władze województwo dążą do tego, aby rozwijać w szczególności specjalizacje regionalne. W maju 2015 roku Sejmik Województwa Podkarpackiego przyjął nową regionalną strategię innowacji na lata 2014-20 (Strategia RIS3), która tworzona była właśnie w oparciu o ideę inteligentnych specjalizacji.

Takie kierunki w regionie wyznacza rozwój:

• przemysłu lotniczego i kosmicznego; funkcjonuje tam prawie 170 firm z tych branż, zatrudniających niemal 25 tys. osób, a których łączna wartość sprzedaży wyniosła w ub. roku równowartość 2 miliardów USD (w Dolinie Lotniczej zainwestowano 1,5 mld USD, a produkty tam wytwarzane są montowane w samolotach pasażerskich firm Boeing czy Airbus, kanadyjskiej Bombardier, japońskiej Mitsubishi, czy brazylijskiej Embraer),
• sektora informatycznego i telekomunikacyjnego; region należy do wyróżniających się pod względem zasobów potencjału naukowo-badawczego w tej sferze,
• przemysłu motoryzacyjnego,
• całość działań, które określają jako „jakość życia”; składają się na niego takie obszary, jak: rolnictwo i produkcja żywności biologicznej i zdrowotnej, produkty regionalne i tradycyjne, zrównoważona i odpowiedzialna turystyka, zdrowie (kliniki, sanatoria, domy seniora) oraz eco-technologie (odnawialne źródła energii, energooszczędne budownictwo, inteligentne budynki).

Szansą dla rozwoju gospodarczego niewątpliwie jest wspieranie przedsiębiorczości. Jednak władze podkreślają, że klasyfikacji za 2015 r. (dane IBnGR) podkarpackie było wskazane jako jeden z regionów najmniej atrakcyjnych inwestycyjnie w Polsce (12 pozycja w rankingu). Zarazem była to pozycja najwyższa wśród regionów Polski Wschodniej, którą podkarpackie utrzymuje w rankingach od 2011 r.

Dlatego władze województwa starają się zachęcać inwestorów, poprzez różne formy wsparcia. Do tych zachęt należą specjalne strefy ekonomiczne (SSE), które oferują inwestorom uzbrojone grunty wraz z możliwością uzyskania ulg podatkowych przez pewien okres działalności.

Spośród 14 SSE w 2016 r. w Polski, trzy oferują wsparcie dla przedsiębiorców w granicach województwa podkarpackiego.

Efekty są także dostrzegalne. W 2005 r. podmioty z kapitałem zagranicznym zainwestowały 911,5 mln zł, natomiast w 2015 r. (najbardziej aktualne dane) było to prawie 3 mld mln zł (przy łącznych w Polsce BIZ 83,8 mld zł).

Innym działaniem władz są zachęty w celu zwiększania innowacyjności firm oraz ośrodków badawczo-rozwojowych.

„Istotnym czynnikiem rozwoju są także kompetencje cyfrowe ludności i dostęp osób fizycznych i przedsiębiorstw do internetu. Sytuacja województwa podkarpackiego w tym zakresie wygląda bardzo korzystnie” - stwierdzają autorzy opracowania z samorządu wojewódzkiego.

Działania te pomagają zmniejszać dystans dzielący je od średniej ogólnopolskiej, a także jak to jest np. w przypadku nakładów na B+R - wysuwając się „na  wiodące pozycje”.

Więcej o sprawach Polski Wschodniej będzie się można dowiedzieć na Wschodnim Kongresie Gospodarczym w Białymstoku, który zaplanowano na 27-28 września 2017 r. Szczegóły: www.wschodnikongres.eu